Przyroda

Siedliska przyrodnicze podlegające ochronie
Rośliny chronione i rzadkie
Świat zwierząt
Obszary i obiekty prawnie chronione
Stobrawski Park Krajobrazowy
Obszar Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko-Turawskie"
SIEĆ PRZYRODNICZA NATURA 2000  - (Dolina Odry i Stobrawy)
Użytki ekologiczne
Pomniki przyrody
Ciekawe miejsca pod względem przyrodniczym
Obszary o wysokiej wartości kulturowo-krajobrazowej


Siedliska przyrodnicze podlegające ochronie
Na terenie gminy Popielów stwierdzono  występowanie siedlisk chronionych takich jak :

• zmiennowilgotne łąki trzęślicowe
• mokre łąki użytkowane ekstensywnie
• starorzecza
• grąd środkowoeuropejski
• sosnowy bór bagienny
• łęg jesionowo-olszowy
• łęg topolowo-wierzbowy
• olsy i łozowiska

Rośliny chronione i rzadkie

Na terenie gminy Popielów stwierdzono występowanie 23 gatunków roślin chronionych, w tym 14 gatunków roślin chronionych ściśle. Występowanie roślin chronionych i rzadkich związane jest przede wszystkim z obecnością odpowiednich ekosystemów, przede wszystkich obszarów wodno-blotnych i bogatych gatunkowo lasów liściastych.

•   chronione ściśle

1. Długosz królewski Osmunda regalis L.
2. Centuria pospolita Centaurium erythraea Rafii
3. Gnieźnik leśny Neottia nidus-avis (L.) Rich.
4. Kotewka orzech wodny Trapa natans L.
5. Kruszczyk siny Epipactis purpurata Sm
6. Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine (L.) Crantz
7. Kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis (Rchb.) P. F. Hunt & Summerh.
8. Listera jajowata Listera ovata (L.) R. Br.
9. Salwinia pływająca Salvinia natans (L.)All.
10. Śnieźyczka przebiśnieg Galanthus nivalis L.
11. Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum L.
12. Zimowit jesienny Colchicum autumnale L.
13. Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare L.
14. Pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata L.

•  chronione częściowo

1. Bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata L.
2. Centuria pospolita Centaurium erythraea Rafii
3. Grążel żółty Nuphar lutea (L.) Sibth. & Sm.
4. Grzybienie białe Nymphaea alba L.
5. Kalina koralowa Viburnum opulus L.
6. Konwalia majowa Convallaria majalis L.
7. Kopytnik pospolity Asarum europaeum L.
8. Kruszyna pospolita Frangula alnus Mili.
9. Porzeczka czarna Ribes nigrum L.
10. Przytulia wonna Galium odoratum (L.) Scop.

Świat zwierząt

Świat zwierząt gminy Popielów pomimo znaczących przekształceń jest bardzo bogaty. Obecne są tutaj zespoły faunistyczne zasiedlające różnorodne i skrajnie odmienne ekosystemy, jak np. ekosystemy leśne, łąkowe, wodne, wydmowe, szuwarowe, namuliskowe, agrocenozy, urbicenozy. Duża ranga walorów faunistycznych, zwłaszcza w zakresie ptactwa doprowadziła do wyróżnienia na terenie gminy ostoi fauny o randze międzynarodowej (dolina Odry). Obszar gminy z uwagi na bogatą sieć rzeczną i obfitość zbiorników wodnych oferuje atrakcyjne środowiska dla rozrodu i żerowania zwierząt.

Najcenniejsze gatunki zwierząt występujące na obszarze gminy zagrożone w skali świata to przede wszystkim:

Czerwończyk nieparek Lycaena dispar
Kumak nizinny Bombina bombina
Rzekotka drzewna Hyla arborea
Bielik Haliaeetus albicilla
Modraszek nausitous Maculmea nausithous
Derkacz Crex crex
Wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris
Bóbr europejski Castor fiber
    Po powodzi w 1997 roku migrujące osobniki były obserwowane w dolinie Odry pod Stobrawą i w dolnym biegu Budkowiczanki (Hebda i Wyszyński 2000). Po tym okresie stwierdzono obecność bobra na następujących stanowiskach: stawy na Siołkowskich Łąkach, Stobrawa kanał przy polderze ok. l km na południe, nadleśnictwo Brzeg, obręb Karłowice, oddz. 245.
Orzesznica Muscardinus avellanarius
Wydra Lutra lutra

    Walory faunistyczne koncentrują się w określonych miejscach. Na terenie gminy Popielów ostoje fauny to przede wszystkim:
•  dolina rzeki Odry na całym przebiegu w granicach gminy, a w szczególności:
-  kompleksy lasów liściastych na południe od Popielowa, na południowy-zachód od Rybnej, między Stobrawą, Starymi Kolniami a rz. Odrą,
-  kompleksy starorzeczy, pastwisk, podmokłych łąk: w dolinie Odry i rz. Stobrawy na południe od wsi Stobrawa i Nowe Kolnie,
•  dolina rzeki Budkowiczanki w okolicy Kuźnicy Katowskiej,
•  dolina rzeki Stobrawy .


Obszary i obiekty prawnie chronione

Obszary o wysokich walorach przyrodniczych objęte ochroną prawną zajmują w gminie Popielów ok. 80% powierzchni, co klasyfikuje gminę na wysokim miejscu w województwie opolskim (średnia dla województwa to 27,1% powierzchni).

Obszary i obiekty chronione w gminie Popielów to:

• o znaczeniu regionalnym

• Stobrawski Park Krajobrazowy,
• Obszar Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko-Turawskie";

• o znaczeniu lokalnym

• użytek ekologiczny „Gęsi Staw" o pow. 3,14 ha
• użytek ekologiczny „Puchacz" o pow. 6,55 ha
• pomniki przyrody,
• park w Karłowicach, obiekt cenny przyrodniczo objęty ochroną przez konserwatora zabytków.

    Obszary chronione położone są w południowo-zachodniej i północnej części gminy (Stobrawski Park Krajobrazowy) oraz we wschodniej części (niewielki fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko-Turawskie"). Użytki ekologiczne zlokalizowane są na terenie sołectwa Kuźnica Katowska i Stare Siołkowice, a jedyny park objęty ochroną konserwatora zabytków znajduje się we wsi Karłowice.

Stobrawski Park Krajobrazowy

„Stobrawski Park Krajobrazowy" jest największym parkiem krajobrazowym w województwie opolskim. Zajmuje on ogółem powierzchnię 52 635,5 ha. Granice parku obejmują znaczną część doliny Odry i Nysy Kłodzkiej wraz z terenami leśnymi należącymi do dużego kompleksu Lasów Stobrawsko-Turawskich. W gminie Popielów Park obejmuje ok. 70% powierzchni gminy - wyłączona jest strefa najbardziej zurbanizowana w południowo-wschodniej części oraz intensywnie użytkowane grunty orne w okolicy Kurzni.
Podstawowymi walorami uzasadniającymi powołanie Parku było:
- występowanie wielu chronionych i zagrożonych roślin, zbiorowisk roślinnych i zwierząt,
- występowanie jednego z większych obszarów wydmowych,
- występowanie ekosystemów typowych dla dużych rzek: licznych starorzeczy, kompleksów grądów, olsów, łęgów i łąk zalewowych,
- występowanie ostoi ptactwa o znaczeniu międzynarodowym,
- wysoka lesistość terenu, w tym lasów zróżnicowanych gatunkowo i siedliskowe,
- niska gęstość zaludnienia i uprzemysłowienia.

Obszar Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko-Turawskie"

Obszar Chronionego Krajobrazu "Lasy Stobrawsko-Turawskie" obejmuje rozległy, rozczłonkowany przez tereny rolne, sieć komunikacyjną i osadniczą kompleks leśny. Zajmuje on 118,4 tys.ha ogółem. Jest to największy obszar chronionego krajobrazu w województwie. W 1999r. dużą część Obszaru przekształcono w Stobrawski Park Krajobrazowy. W gminie Popielów po powołaniu Stobrawskiego Parku Krajobrazowego tylko niewielki fragment Obszaru pozostał w granicach gminy (w jej wschodniej części).
    Lasy Stobrawsko - Turawskie objęto ochroną ze względu na znaczące walory przyrodnicze i krajobrazowe, atrakcyjność turystyczną i słabe zurbanizowanie. W granicach obszaru zawierają się w znacznej części zlewnie: Smortawy, Stobrawy, Brynicy, Budkowiczanki, Jemielnicy i Małej Panwi. Duża ilość cieków wodnych i stawów, silnie rozwinięta granica lasu, polodowcowa rzeźba terenu, występowanie wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt stanowi o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych tego terenu.


SIEĆ PRZYRODNICZA NATURA 2000  - (Dolina Odry i Stobrawy)

W województwie opolskim najcenniejszym z punktu widzenia przyrodniczego stanowi fragment doliny Odry w naszej gminie. Zachował on wiele cech naturalnych i uznawany jest za jeden z najbogatszych przyrodniczo nizinnych obszarów Opolszczyzny. Wzbudza zainteresowanie nie tylko miłośników przyrody, ale i naukowców przyrodników z Polski i zagranicy.

Użytki ekologiczne

Na terenie gminy Popielów znajdują się 2 zatwierdzone użytki ekologiczne o łącznej powierzchni 9,7 ha.
Użytek ekologiczny „Gęsi Staw"

Powołany Rozporządzeniem Wojewody Opolskiego nr P/2/97 z dnia 3 lutego 1997r. w sprawie w wprowadzenia indywidualnych form ochrony przyrody [Dz.Urz.Woj.Op. nr 4 poz. 28]. Usytuowany przy wale przeciwpowodziowym, na południe od Wielopola. Na powierzchni 3,14 ha pod prawną ochroną znajduje się fragment starorzecza z otwartym lustrem wodnym i przyległymi bagnami. Powstanie użytku ekologicznego „Gęsi Staw " miało na celu ochronę miejsc występowania chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt takich jak: kotewka orzech wodny Trapa natans, grążel żółty Nuphar lutea, szczeżuja Anodonta sp., zaskroniec Natrix natrix, a także zachowanie walorów krajobrazowych.

Omawiany użytek wkomponowany jest w krajobraz leśny nadodrzańskich podmokłych grądów.
Użytek ekologiczny „Puchacz"

Powołany na mocy uchwały nr XII/104/2004r. Rady Gminy w Popielowie z dnia 26 lutego 2004r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny łąki z pozostawionym naturalnej sukcesji płatem nie użytkowanej roślinności [Dz.Urz.Woj.Op. nr 4, póz. 28]. Usytuowany w sołectwie Kuźnica Katowska, w pobliżu rzeki Budkowiczanki. Za użytek ekologiczny uznano łąkę o powierzchni 6,55 ha z pozostawionym naturalnej sukcesji płatem nie użytkowanej roślinności, która jest także miejscem regularnego przebywania zwierzyny płowej, drobniejszych ssaków i ptaków.
Pomniki przyrody

Na terenie gminy Popielów znajdują się także obiekty przyrodnicze prawnie chronione - pomniki przyrody [Dz.Urz.Woj.Op. 2000r., nr 6, póz. 23]. W gminie objęto ochroną 19 pomników przyrody, w tym 6 grup drzew, 12 pojedynczych drzew pomnikowych oraz l głaz narzutowy.


Pomniki przyrody

Buk zwyczajny Fagus sylvatica  -  wiek 370 lat  -  Lubienie - oddz. lasu 64 (30 m od skrzyżowania drogi Borkowskiej z Pokojowską przy linii oddziałowej 32 i 64)

Dąb szypułkowy Quercus robur   - wiek 470 lat  -  Popielów - oddz. lasu 43 (po prawej stronie drogi Popielów-Karłowice)

Dąb szypulkowy „Klara" Quercus rober  -  wiek 520 lat  -  W oddz. 252g w kompleksie lasu miedzy Wielopolem i Kolonią Popielowską, przy wale i starorzeczu

Buk zwyczajny Fagus  -  wiek 370 lat  -  Lubienie - oddz. lasu 31

Dąb szypułkowy Quercus robur 13 szt. (w chwili obecnej 12 szt. -jeden z dębów został  wycięty, ponieważ przewrócił się w czasie wichury w  dniu 16.06.2004r.) -  wiek 220 lat    Przy drodze Karłowice-Stobrawa
                    
Dąb szypułkowy Quercus robur 4 szt. - wiek 320 lat    Przy drodze Karłowice-Stobrawa

Dąb szypułkowy Quercus robur 2 szt. -  wiek 370 lat    Popielów - oddz. lasu 19 (nad rzeką Budkowiczanka)

Zrośnięte 4 dęby szypułkowe Quercus robur - wiek 140 lat    Popielów - oddz. lasu 20 (30 m na północ od rzeki Budkowiczanki)

Lipa drobnolistna Tilia cordata - Popielów, oddz. 1291

Dąb szypułkowy Quercus robur  -  wiek 320 lat    Rybna - obok szkoły

Lipa drobnolistna Tilia cordata 2 szt - wiek 270    Przy drodze Karłowice-Stobrawa

Dąb szypułkowy Quercus robur 4 szt. - wiek 320    Po lewej stronie drogi Karłowice-Kuźnica Katowska

Dąb szypułkowy Quercus robur  -  wiek 215    Kurznie, oddz. 33b

Dąb szypułkowy Quercus robur -  wiek 270    Kuźnica Katowska - oddz. lasu 54c

Dąb szypułkowy Quercus robur - wiek 320    Kuźnica Katowska - oddz. lasu 64a

Dąb szypułkowy Quercus robur - wiek 220    W kompleksie leśnym (oddz. 245f), przy wale przeciwpowodziowym po prawej stronie idąc wałem z Odłogów do Nowych Kolni    

Dąb szypułkowy Quercus robur  -  Kurznie, dz. 135

Dąb szypułkowy Quercus robur  - Kurznie, dz. 28

Dąb szypułkowy Quercus robur - szt.1w kompleksie leśnym na zachód od  Wielopola, na skarpie starorzecza

Modrzew europejski Larix decidua - Na NW od Wielopola, przy drodze leśnej

Dąb szypułkowy Quercus robur - szt.1 Na skarpie starorzecza w granicach użytku ekologicznego „Gęsi Staw”

Ciekawe miejsca pod względem przyrodniczym

Obszary o wysokiej wartości kulturowo-krajobrazowej

    Walory dziedzictwa przyrodniczego są często powiązane z dziedzictwem kulturowym i zasługują na wspólną ochronę. Krajobraz kulturowy jest jednym z najważniejszych składników dziedzictwa kulturowego, a jego ochrona jest najistotniejszym czynnikiem kształtowania tożsamości i osobowości mieszkańców gminy. Obszar gminy Popielów położony jest w strefie krajobrazu kulturowego, całkowicie ukształtowanego przez człowieka. W jego obrębie powszechnie występują ekosystemy rolnicze (agrocenozy) - intensywnie użytkowane oraz zabudowa gospodarska.

Obszar gminy Popielów, prawie w całości (bez fragmentu w zachodniej części) leży w obrębie zabytkowego krajobrazu kulturowego o predyspozycjach parku kulturowego wyróżnionego przez Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków:
- „Krajobraz osiedleńczy Doliny Odry" - wymagający ochrony i rewaloryzacji,
- „Krajobraz Reliktów Puszczy Odrzańskiej" wymagający ochrony i rewaloryzacji.

W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Popielów wyznaczono cenne układy i elementy zabytkowe i krajobrazowe, które proponuje się do objęcia ochroną prawną poprzez m.in. ustanowienie strefy ochrony krajobrazu kulturowego:

- wieś Karłowice (proponowana strefa B ochrony konserwatorskiej obejmująca zabytkowy układ zabudowy folwarcznej i usługowo-produkcyjnej wraz z zamkiem oraz otaczającym go parkiem krajobrazowym i fosą),
- wieś Siołkowice Stare, Lubienie, Siołkowice Nowe i Kaniów (strefa ochrony krajobrazu kulturowego),
- wieś Popiełów (ochrona wartości kulturowych - układ ulicowo-placowy, osiedle robotników kolejowych), wieś Kurznie (ochrona wartości kulturowych - układ wsi kmiecej - owalnicy).
- ochrona ciągu widokowego na drodze z nr 1348 relacji Wołczyn - Odłogi na odcinku Wapienniki -Karłowice z widokiem na miejscowość Karłowice.