4. Układ zabudowy na ul. Michała wraz z kapliczką
Stare Siołkowice to według danych historycznych najstarsza wieś gminy Popielów. Pierwsze wzmianki mówiły o istnieniu osiedla już w 1223 r. Wieś usytuowana została nad szerokim rozlewiskiem Odry. Im bliżej Odry grunty były bardziej urodzajne. Już pod koniec XIII wieku Siołkowice stanowiły wieś zorganizowaną w spójny system, z gruntami podzielonymi na łany, które były oczynszowane.
Siołkowice jest od dawna ogólnie używaną nazwą przez mieszkańców wsi oraz sąsiednich miejscowości. Dodatek (Stare)pochodzi z II połowy XVIII wieku, kiedy założona została obok Siołkowic osada fryderycjańska Nowe Siołkowice.
Zdjęcie przedstawia najstarszą część Starych Siołkowic, tj. ul. Michała, gdzie w czasach założycielskich osiedlili się na gospodarstwach wytyczonych w średniowieczu na prawie niemieckim pierwsi mieszkańcy. Byli to wyłącznie chłopi, którzy w tym miejscu znaleźli najżyźniejszą glebę.
Dzisiejsze Siołkowice stanowią jeden znajlepiej zachowanych układów rurarystycznych na Opolszczyźnie. Pod względem rozplanowania jest to owalnica. Główny owal nazywano niegdyś Gburami z uwagi na pierwotne rozmieszczenie po jego obu stronach zagród wolnych kmieci (gburów), nazwa ta do dnia dzisiejszego używana jest przez mieszkańców wsi.1
Do początku XIX wieku była tam zabudowa drewniana o ścianach wieńcowych. Zachowana do dziś zabudowa oraz jej układ w zagrodzie mają rodowód XIX – wieczny o skromnych cechach klasycystycznych Działki siedliskowe mają kształt wydłużonego prostokąta i przylegają krótszym bokiem do poszerzonej drogi, zawierającej w środku plac zwany „nawsiem”. Charakterystyczne dla tej części miejscowości jest typowe, regularne rozplanowanie zagrody. W narożniku działki siedliskowej usytuowany jest szczytem do drogi budynek mieszkalny, posiadający wejście od strony podwórza, przeważnie połączony jest on z pomieszczeniami gospodarczymi (częścią inwentarską). Od drogi oddzielony jest tylko niewielkim trawnikiem. W głębi działki, na jej pograniczu z terenami rolnymi właściciela , zlokalizowana była przejezdna wolnostojąca stodoła. Przestrzeń pomiędzy budynkiem mieszkalnym, a stodołą przeznaczana była na ogród. Domy mieszkalno-inwentarskie są murowane, otynkowane, z ozdobnym szczytem od strony drogi, o dachu dwuspadowym krytym dachówką.1
Ta genetycznie pierwotna część wsi wraz z zabudową o rodowodzie XIX-wiecznym, z regularnym układem przestrzennym oraz jednolitych cechach zabudowy kmiecej, posiada największą wartość kulturową i jest jednym z najpiękniejszych i bardziej wartościowych układów przestrzennych gminy Popielów. 1
Na zdjęciu widoczna jest również usytuowana przy ul. Michała kapliczka, która wraz z domem została wybudowana w 1860 r. W jej wnętrzu znajdował się obraz Matki Boskiej Królowej Aniołów namalowany na blasze. Zrujnowaną kapliczkę odremontowano w 1973 r. w formie krótkiego odcinka muru z krzyżem na płaskim daszku. W fasadzie znajduje się obecnie płytka nisza zamknięta półkoliście z figurką św. Józefa z Dzieciątkiem. Kapliczka została wpisana do Gminnej Ewidencji Zabytków.2
Wartym uwagi w tym miejscu jest fakt, iż z jednego z zabudowań gburskich położonych przy widocznej na zdjęciu ulicy Michała pochodzi pionier osadnictwa Ślązaków w Ameryce - Sebastian Woś-Saporski urodzony 19 stycznia 1844 roku. W drugiej połowie XIX wieku z uwagi na trudną sytuację mieszkańców spowodowaną przez liczne klęski żywiołowe wiele miejscowych osób zmuszonych było szukania pracy głównie na Zachodzie i w związku z tym emigrowali oni do wielkich miast takich jak Berlin czy Hamburg. Z kolei Sebastian Woś który w celu uchylenia się od służby wojskowej zmienił nazwisko na Edmund Saporski po rozpoczęciu studiów teologicznych we Wrocławiu postanowił w 1867 roku wyjechać za granicę do Anglii, a stamtąd do Urugwaju, a następnie do Argentyny, by w końcu dotrzeć do Brazylii. Osiadł w okolicy Kurytyby i tam zajął się miernictwem. Z jego listów adresowanych do rodziców dowiedzieli się Siołkowiczanie o Brazylii i możliwościach osiedleńczych na ogromnych połaciach słabo zaludnionego kraju. W ten oto sposób wiele rodzin wyraziło chęć wyemigrowania, aby z dala od ziemi ojczystej szukać chleba i szczęścia. W latach 1869-1870 w dwóch falach emigracyjnych opuściło Siołkowice 32 rodziny, czyli około 200 osób. Po przybyciu na miejsce świeżo osiedleni koloniści musieli stawić czoło trudnym warunkom przy założeniu osady położonej głęboko w puszczy, dodatkowo tropikalny klimat potęgował ich ciężkie położenie. W trudnej sytuacji z pomocą przyszedł im Sebastian Woś-Saporski, który dzięki swym rozległym stosunkom na dworze cesarskim uzyskał obszar osadniczy dla 32 rodzin w okolicy Kurytyby i na koszt państwa sprowadził tam kolonistów z rodzinnych stron. Wkrótce tereny wokół tego miasta stały się celem emigracji wielkiej liczby wychodźców ze Śląska i innych terenów Polski. 3
Źródło:
1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Popielów
2. Kapliczki i krzyże przydrożne gminy Popielów wydane przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Popielowie 2012 r.
3. Andrzej Stampka, Moje Siołkowice obrazki z przeszłości, Opole 1970 r.
